Verliest de burger zijn stem door de Omgevingswet? Dat is wat Tineke, inwoner uit Tollebeek, aan de kaak stelde in haar alarmerende brandbrief van 24 januari jl. aan de gemeenteraad van de Noordoostpolder. De nieuwe wetgeving zou er o.a. toe kunnen leiden dat raadsleden minder zeggenschap hebben op belangrijke besluitvormingsprocessen, waardoor de burger indirect ook zijn inspraak verliest.
Omgevingswet – Omgevingsvisie – Omgevingsplan
Sinds januari 2014 is er de Omgevingswet, met daaruit voortvloeiend voor elke gemeente een Omgevingsvisie en een Omgevingsplan. De Omgevingswet staat voor een goede balans tussen benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. De wet zorgt voor minder regels, een samenhangende benadering van de leefomgeving, ruimte voor lokaal maatwerk en betere en snellere besluitvorming.
In deze korte animatie van Informatiepunt Leefomgeving zie je dit overzichtelijk.
Burgerparticipatie
Het is een mooi streven, de snellere besluitvorming, maar kan je als burgers dan nog makkelijk participeren? Samen Bewust Zijn staat stil bij deze vraag en terecht, want dit is precies één van de zorgen rondom de Omgevingswet. Het idee is dat burgers juist méér kunnen participeren, maar of dat in de praktijk lukt, hangt ervan af hoe gemeenten en andere partijen dit regelen.
Hoe participatie zou moeten werken
De Omgevingswet legt veel nadruk op participatie. Voordat iemand een groot project wil starten, zoals een nieuwbouwwijk of een windmolenpark, moeten initiatiefnemers (bijvoorbeeld projectontwikkelaars) eerst met de buurt in gesprek. Het idee is dat je als inwoner vanaf het begin je stem kunt laten horen, zodat je invloed hebt op de plannen voordat ze helemaal vaststaan. Gemeenten moeten dit ook stimuleren. Ze mogen bijvoorbeeld regels maken over hóe participatie eruit moet zien.
Echter, omdat de procedures sneller worden en de wet ruimte biedt voor maatwerk, kan het ook gebeuren dat participatie niet altijd even goed verloopt.
Samen Bewust Zijn vreest dat:
- buurtbewoners niet op tijd geïnformeerd worden;
- de gemeente niet altijd streng genoeg optreedt tegen plannen die slecht zijn voor de leefomgeving;
- de raadsleden (de stem van de burgers) beslissingsbevoegdheid door de Omgevingswet uit handen geven;
- mensen met minder tijd, kennis en middelen minder kans hebben om echt mee te doen;
- doordat het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) voor omgevingsdocumenten niet goed werkt er problemen komen.
Dus, werkt participatie binnen de Omgevingswet?
Het kan goed werken als gemeenten en ontwikkelaars serieus investeren in participatie. Maar het vraagt ook dat burgers actief mee willen denken en tijd hebben om zich erin te verdiepen. Als dit goed lukt, kan het bijdragen aan betere en eerlijkere plannen.
Maar is het realistisch?
Invloed van professionals: Grote bedrijven en beroepsgroepen hebben vaak de middelen om experts in te huren, juridische trajecten aan te gaan of goed voorbereide plannen in te dienen.
Complexe plannen: Niet iedereen heeft de kennis om bouwtekeningen of juridische documenten te begrijpen.
Tijdsdruk: Burgers met drukke banen of andere verplichtingen hebben vaak geen tijd om zich te verdiepen of vergaderingen bij te wonen.
De belangen van burgers onder de Omgevingswet
De focus op snelheid en economische groei kan ten koste gaan van het welzijn van de bredere samenleving. De Omgevingswet kan de welvaart van een selecte groep bevorderen, maar daarbij de belangen van veel burgers, vooral de kwetsbaren, buiten beschouwing laten. Het risico bestaat dat burgers worden geconfronteerd met vergroting van ongelijkheid en dat er onvoldoende ruimte is voor hen om invloed uit te oefenen op plannen die hun directe leefomgeving en kwaliteit van leven beïnvloeden.
Samen moeten wij Bewust zijn en waarborgen dat de besluitvorming niet alleen draait om winst, maar ook om het creëren van een eerlijke, gezonde en inclusieve leefomgeving voor iedereen.
